Đọc “Trần Hữu Nghiệp, đời là kẻ sĩ” của Đỗ Viết Nghiệm - NXB Thanh Niên 2021

Phần đông chúng ta đi đi làm cách mạng là để giải phóng cho chính mình, cho gia đình mình, nói rộng hơn là cho quê hương đất nước mình khỏi áp bức bóc lột. Còn Trần Hữu Nghiệp tham gia cách mạng  trong bối cảnh gia đình mình rất khá giả, có nhiều ruộng đất,(13 mẫu ruộng). Ba ông đang là Đại hương cả, hai yếu tố đó nếu vào thời Cải cách ruộng đất, rất đễ bị đấu tố, bị khép tội nặng nhất. Ấy vậy mà ông Trần Hữu Nghiệp dám từ bỏ cuộc sống sung sướng để tham gia Cách mạng. Năm 1935 khi học xong  4 năm Trường Y khoa Đông dương tại Hà Nội, ông sang Pháp học tiếp 2 năm để lấy bằng doctor ( bác sỹ) tại Trường Đại học Y Paris. Trở về quê hương, Trần Hữu Nghiệp ở mở phòng mạch tại Mỹ Tho, thời đó bác sỹ còn ít, phòng mạch của ông rất đông khách, tiền vô nhiều như nước, đến nỗi ông phải “ rùng mình khó chịu”. Có vợ đẹp cùng 3 đứa con khôn,(Vợ cũng là con đại điền chủ, Huyện Hương ở Bến Tre), thế mà ông đành bỏ cái gia tài ấy, gia đình ấy để đi vào vùng kháng chiến, chịu đựng thiếu thốn, gian khổ, hy sinh.  Đến nỗi vợ bỏ đi lấy chồngTây. Như vậy Trần Hữu nghiệp phải hy sinh nhiều, nhiều lắm . Bởi Trần Hũu Nghiệp có lòng yêu nước nồng nàn, căm thù bọn ngoại bang đang dày xéo quê hương mình, nên ngay từ khi còn đang học trường Trung học công tỉnh Bến Tre, cậu học trò Trần Hữu Nghiệp đã tham gia tuần hành sau đám tang cụ Phan Chu Trinh, làm chấn động tỉnh lỵ Bến Tre. Kết quả cậu và một số học sinh khác bị đuổi học.

Trần Hữu Nghiệp là người  vượt biên ra Bắc để báo cáo Trung ương và Bác Hồ về tình hình  Nam  bộ và xin vũ khí vào chi viện cho chiến trường Nam bộ. Đoàn vượt biên đi bằng thuyền gồm 5 thành viên, có bà Nguyễn Thị Định, họ là những người đặt “nền móng” cho con đường huyền thoại Hồ Chí Minh trên biển.

Trần Hữu Nghiệp được Bác Hồ, Chính phủ mời tham gia vào Ban chấp hành và là đảng viên đầu tiên của đảng Xã hội Việt Nam. Ông từng là hiệu trưởng trường Cán bộ Y tế ở miền Bắc, đào tạo hàng ngàn y, bác sĩ cho cả hai miền, nhất là trong chiến trường Nam bộ, đầy hiểm nguy và gian khổ. Ông hai lần được gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Ta cũng được biết về kỷ niệm đẹp của bác sĩ Trần Hữu Nghiệp với bác Tôn trong chuyến bác sĩ  tháp tùng bác Tôn sang Liên Xô và Cộng hòa dân chủ Đức, họ có  tình cảm tốt đẹp, đầy ấn tượng với nhau. Người chứng kiến và khâm phục trình độ tiếng Pháp của bác Tôn khi bác sửa lại những trang bản thảo của ông; chứng kiến phong cách làm việc cẩn thận, rất liêm khiết của bác. Một chi tiết rất “Thâm cung bí sử”: Đoàn trở về đến Bắc Kinh được Chủ tịch Quốc hội Trung Quốc  Lưu Thiếu Kỳ tiếp. Lúc rượu Mao Đài ngà ngà, Lưu Thiếu Kỳ nói : “ Đảng các đồng chí thành lập sau đảng của chúng tôi mà mười lăm năm đã giành được chính quyền, nay nếu phải chờ năm mươi năm nữa mới thống nhất đất nước cũng là sớm”, câu nói đó làm “ly rượu trên tay bác Tôn nổi sóng, bắn ra những tia rượu rơi xuống mặt bàn ướt sũng”. Bác Tôn xúc động thật sự, bởi chỉ còn không bao lâu nữa, theo hiệp định Giơ-ne-vơ, chúng ta tin rằng tổng tuyển cử sẽ diễn ra hai miền Nam Bắc, thống nhất Tổ quốc. Vậy mà sao Lưu Thiếu Kỳ nói câu đó? Quả nhiên Hiệp định Giơ-ne-vơ không được thi hành, chúng ta phải chiến đấu hơn 30 năm mới thống nhất đất nước. Lưu Thiếu Kỳ có phải là nhà tiên tri ?

Đỗ Viết Nghiệm có giọng văn như thứ rượu quý, dìu dịu, nồng nàn, rất dễ lôi cuốn người uống, say lúc nào không biết. Bởi vậy ông viết đến 4 cuốn truyện ký, tôi đọc cuốn nào cũng bị giọng văn của ông chinh phục, phải đọc một mạch cho đến trang cuối cùng, mặc dù đó chỉ là  truyện ký về người thật việc thật, đây là ưu điểm của anh do vốn kiến thức, vốn sống phong phú, đó có lẽ còn là  vốn trời cho nữa.

Cuộc đời  của bác sĩ Trần Hữu Nghiệp có quá nhiều sóng gió, vô cùng phong phú và cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ hào hùng, như bài ca vĩ đại, mỗi con người sống, chiến đấu như những người anh hùng, chỉ cần viết như thật đã là những tấm gương điển hình, tính cánh điển hình của người anh hùng. Không cần hư cấu vẫn hấp dẫn như một cuốn tiểu thuyết “ Thép đã tôi thế đấy” của Nikolai Otrovsky. Trần Hữu Nghiệp như nhân vật Pavel - cũng trui qua lửa đỏ của cách mạng với lòng yêu nước nồng nàn.

Tôi vừa đọc lại cuốn “ Sử ký Tư Mã Thiên”  và cuốn “Thủy Hử” của Thi Nại Am, đến khi đọc Trần Hữu Nghiệp đời là kẻ sĩ,  liên tưởng những nhân vật như Bộ trưởng Phạm Ngọc Thạch, Bộ trưởng Dương Quỳnh Hoa, tướng Nguyễn Thị Định, bác sĩ Nguyễn Văn Hưởng, cha mẹ, vợ con bác sĩ Trần Hữu Nghiệp và hàng trăm nhân vật khác hiện lên xung quanh nhân vật chính Trần Hữu Nghiệp như những người anh hùng. Họ có tính cách, có số phận, có hành động như những nhân vật lịch sử của Tư Mã Thiên, hay tính cách điển hình sinh động của 108 anh hùng Lương Sơn Bạc. Nhà văn khắc họa được một nhân vật để người đọc nhớ khó lắm thay. Bởi vì nhớ nhân vật độc giả mới nhớ đến tác giả. Đỗ Viết Nghiệm, chỉ bằng truyện ký của mình đã cho chúng ta nhớ được khá nhiều nhân vật, họ vừa có thật, vừa như huyền thoại, đó là thành công của cây bút khắc họa nhân vật không cần hư cấu.

NT.

www.trieuxuan.info